Phòng trừ sâu hại trên cây bưởi
Để phòng trừ sâu hại trên cây bưởi hiệu quả, thì điểm mấu chốt là phát hiện sớm và đưa ra giải pháp chính xác – đúng đắn. Nhưng do chưa nắm rõ được: sâu nào đang gây hại? đặc tính sinh sản và phát triển ra sao? khiến việc điều trị luôn trong tình trạng thăm dò, không dứt khoát quả thực rất tốn kém về mặt chi phí và lao động.
Bài viết dưới đây sẽ đem đến bà con cái nhìn tổng quan hơn trong công tác phòng ngừa và quản lý sâu bệnh hại trên cây bưởi nói riêng và cây có múi nói chung.
I. Rầy chổng cánh ( tên quốc tế Diaphorina citri)
Đặc điểm sinh trưởng
Rầy chổng cánh có kích thước nhỏ, ấu trùng dài 2 đến 3 mm, màu đen, có vệt trắng kéo dài từ phần đầu đến cuối cánh, chúng có thể dễ dàng thích nghi ở nhiều điều kiện tự nhiên khác nhau
Một điểm khá thú vị là khi loài này tiếp cận gây hại trên cây trồng, chúng sẽ chổng ngược cánh lên 1 góc 40 – 45 độ.
Bài viết dưới đây sẽ đem đến bà con cái nhìn tổng quan hơn trong công tác phòng ngừa và quản lý sâu bệnh hại trên cây bưởi nói riêng và cây có múi nói chung.
I. Rầy chổng cánh ( tên quốc tế Diaphorina citri)
Đặc điểm sinh trưởng
Rầy chổng cánh có kích thước nhỏ, ấu trùng dài 2 đến 3 mm, màu đen, có vệt trắng kéo dài từ phần đầu đến cuối cánh, chúng có thể dễ dàng thích nghi ở nhiều điều kiện tự nhiên khác nhau
Một điểm khá thú vị là khi loài này tiếp cận gây hại trên cây trồng, chúng sẽ chổng ngược cánh lên 1 góc 40 – 45 độ.
Dấu hiệu gây hại
Rầy đẻ trứng trên lá, sau khi phát triển thành ấu trùng và hoàn thiện sẽ hút chất dinh dưỡng trên lá và chồi non. Khiến lá nhỏ, xoăn, vàng…
Chưa kể phân thải của chúng tạo thành những hạt đen dày bám lên tầng lá bên dưới, làm giảm khả năng quang hợp của cây, khiến cây lụi dần.
|Xem thêm: giống bưởi da xanh chuẩn giống chất lượng cao tại trung tâm
Rầy chổng cánh còn là trung gian truyền bệnh vàng lá gân xanh – khiến bệnh lây lan nhanh chóng, từ 1- 2 cây có thể lan ra cả vườn.
Tìm hiểu thêm tổng hợp những nguyên nhân và cách phòng ngừa hiên tượng bưởi vàng lá.
Cách phòng và điều trị
- Để giảm thiểu sâu hại trên bưởi cần cắt tỉa tạo tán định kỳ, có các phương án chăm sóc để lộc ra tập trung.
- Thiết kế vườn trồng hợp lý: trồng cây chắn gió bao quanh – đan xen 1 vài gốc ổi
- Tuyệt đối không trồng nguyệt quế, kim quýt (thuộc họ cây có múi, dùng để làm cảnh) hay cần thăng. Đây là những cây ký chủ phụ – thu hút rầy chổng cánh đến vườn bưởi của bạn.
- Có thể nuôi thêm kiến vàng – là khắc tinh rầy chổng cánh
- Trong trường hợp phát hiện cây bưởi bị vàng lá (cụ thể là vàng lá Greening) nếu ít thì nên loại bỏ – thiêu hủy, để ngăn bệnh lây lan.
- Mỗi đợt bưởi ra chồi (đọt) non cần quan sát tỉ mỉ xem có dấu hiệu rầy xâm hại không, nếu có thì trị sâu bưởi bằng thuốc có chứa Pymetrozin.
II. Sâu vẽ bùa
Đặc điểm sinh trưởng
Là loại sâu hại trên cây bưởi rất điển hình, loài này hoạt động chủ yếu vào ban đêm, đẻ trứng bên dưới mặt lá (đặc biệt là lá non).
Sâu có kích thước 2 – 3mm, màu trắng bạc hơi ngả vàng, cánh nhỏ mỏng phần đầu màu đen, phân đuôi cánh có rìa lông màu xám nhạt.
Dấu hiệu gây hại
Sâu vẽ bùa thường gây hại chủ yếu mỗi khi cây ra trồi non, lá non khiến lá biến dạng, co dúm và quăn lại.
Trong giai đoạn bưởi ra hoa hoặc có trái, sâu vẽ bùa tấn công hoa trái rất dễ rụng, đồng thời làm tăng nguy cơ truyền bệnh loét – khiến chất lượng cây bị trút lá, trái hỏng – vỏ đốm vàng.
Dấu hiệu nhân biết loại sâu hại trên cây bưởi này, bà con có thể quan sát phần phiến (thịt) lá bị sâu ăn thường tạo ra các đường ngoằn ngoèo, phân thải ra ban đầu màu xanh – sau chuyển nâu, dọc theo đường đục.
Đặc điểm sinh trưởng
Là loại sâu hại trên cây bưởi rất điển hình, loài này hoạt động chủ yếu vào ban đêm, đẻ trứng bên dưới mặt lá (đặc biệt là lá non).
Sâu có kích thước 2 – 3mm, màu trắng bạc hơi ngả vàng, cánh nhỏ mỏng phần đầu màu đen, phân đuôi cánh có rìa lông màu xám nhạt.
Dấu hiệu gây hại
Sâu vẽ bùa thường gây hại chủ yếu mỗi khi cây ra trồi non, lá non khiến lá biến dạng, co dúm và quăn lại.
Trong giai đoạn bưởi ra hoa hoặc có trái, sâu vẽ bùa tấn công hoa trái rất dễ rụng, đồng thời làm tăng nguy cơ truyền bệnh loét – khiến chất lượng cây bị trút lá, trái hỏng – vỏ đốm vàng.
Dấu hiệu nhân biết loại sâu hại trên cây bưởi này, bà con có thể quan sát phần phiến (thịt) lá bị sâu ăn thường tạo ra các đường ngoằn ngoèo, phân thải ra ban đầu màu xanh – sau chuyển nâu, dọc theo đường đục.
Cách phòng và điều trị
- Chăm sóc cẩn thận, tỉ mỉ mỗi đợt bưởi ra lộc non, sẵn sàng xử lý nếu có biến đổi bất thường.
- Nuôi thêm kiến vàng
Với cành nhánh bị sâu hại quá nhiều thì nên cắt bỏ, ngăn chặn và tiêu hủy nguồn bệnh tránh lây lan ra cả vườn. - Nếu không kiểm soát được sâu vẽ bùa bằng phương pháp sinh học, thì có thể dùng một số loại thuốc hóa học Confidor 100SL 0.1%, Polytrin 0.25%, Fastac 5EC 0.1%.
- Có thể phun lặp lại lần 2 sau 1 tuần, cần đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trên bao bì từng sản phẩm.
III. Rầy mềm (Toxoptera auranti và Toxoptera citricidus)
Đặc điểm nhận dạng và sinh trưởng
Rầy mềm xuất hiện và gây hại ở nhiều loại cây tiêu biểu nhất là : cà phê, xoài, các nhóm cây có múi … có 2 dạng:
Đặc điểm nhận dạng và sinh trưởng
Rầy mềm xuất hiện và gây hại ở nhiều loại cây tiêu biểu nhất là : cà phê, xoài, các nhóm cây có múi … có 2 dạng:
- Không cánh (con cái): cơ thể dài từ 1,5 – 1,9 mm và rộng từ 0,6 – 0,8 mm. Toàn thân màu xanh đen, xanh thẩm và có phủ sáp; một ít cá thể có dạng màu vàng xanh. Có thể sinh sản đơn tính mà không cần con đực, khi nguồn thức ăn cạn kiệt sẽ mọc cánh vì di chuyển đến nơi khác.
- Có cánh (con đực): cơ thể dài từ 1,2 – 1,8 mm, rộng từ 0,4 – 0,7 mm. Đầu và ngực màu nâu đen, bụng màu vàng nhạt, xanh nhạt, có khi xanh đậm, phiến lưng ngực trước màu đen. Mắt kép to. Ống bụng đen.
Dấu hiệu gây hại
Sâu gây hại trên cây bưởi, bằng cách đẻ trứng và phát triển ở mặt lá, chúng thường chích hút các chồi, đọt non làm lá nhỏ, quăn lại.
Hoa quả dễ rụng hơn khi có rầy
Chưa kể dịch nhầy do sâu tiết ra khiến lá, quả dễ bị nấm, virus phát triển, cây còi cọc chậm lớn.
Phòng và điều trị
Hoa quả dễ rụng hơn khi có rầy
Chưa kể dịch nhầy do sâu tiết ra khiến lá, quả dễ bị nấm, virus phát triển, cây còi cọc chậm lớn.
Phòng và điều trị
- Tương tự như sâu vẽ bùa bà con cần tiến hành cắt tỉa cành định kỳ.
- Bón phân, tưới nước đầy đủ
- Quản lý chặt chẽ mỗi đợt bưởi ra lộc non
- Về biện pháp hóa học có thể dùng nhóm thuốc có chứa hoạt chất Pymetrozin như SCHEZGOLD 500WG 15g pha với 16 lít nước (tránh lạm dụng thuốc, cũng như dùng đúng theo hướng dẫn)
IV. Bọ phấn trắng (tên quốc tế Dialeurodes citri)
Đặc điểm sinh trưởng
Bọ trưởng thành nhỏ, màu vàng nhạt, cơ thể được phủ một lớp phấn trắng, chân dài và mảnh.
Trứng rất nhỏ, hình bầu dục, có cuống.
Bọ phấn trắng non màu vàng nhạt, hình ovan.
Nhộng thuộc dạng nhộng giả, hình bầu dục, màu sáng.
Tốc độ sinh sản nhanh, trong một thời gian ngắn có thể làm rất nhiều cây lá bị úa vàng
Đặc điểm sinh trưởng
Bọ trưởng thành nhỏ, màu vàng nhạt, cơ thể được phủ một lớp phấn trắng, chân dài và mảnh.
Trứng rất nhỏ, hình bầu dục, có cuống.
Bọ phấn trắng non màu vàng nhạt, hình ovan.
Nhộng thuộc dạng nhộng giả, hình bầu dục, màu sáng.
Tốc độ sinh sản nhanh, trong một thời gian ngắn có thể làm rất nhiều cây lá bị úa vàng
Dấu hiệu gây hại
Thân bọ phấn thường có phấn và sáp bao che, lại hay bám vào mặt dưới của lá cho
nên rất khó diệt trừ.
Sâu hại bưởi bằng cách hút nhựa cây già lẫn cây non và tiết mật, dẫn đường mang kiến và rệp đến.
Sau khi có cánh, chúng di chuyển sang gây hại trên môi trường mới. Bọ phấn là tác nhân truyền bệnh và vi rút từ cây này sang cây khác.
Phòng và điều trị
- Tưới tia nước mạnh cũng làm giảm mật số bọ phấn
- Pha 1-2 muỗng cà phê bột giặt/1 lít nước hoặc pha ½ ly trà dầu giấm/1 lít nước + 1 ít
bột giặt… phun vào cây cũng hạn chế sự phát tán của bọ phấn. - Dùng bẫy màu vàng: Treo một túi nilon màu vàng sáng có bôi chất liệu dính (vazelin,
dầu thầu dầu, nhựa cây) vào mặt ngoài để nhử bọ phấn bay vào và bị dính ở đó. - Trong trường hợp mật số bọ phấn cao cần phun các loại thuốc có hoạt chất
Pymetrozin…
V. Rầy bướm (Metcalfa pruinosa)
Đặc điểm sinh trưởng
Rầy trưởng thành dài khoảng 20mm, cánh màu xanh lá nhạt, khi đậu cánh xếp lại dạng tam giác.
Sau khi vũ hoá 10 – 15 ngày, rầy đẻ trứng thành hàng hay từng cụm ở mặt dưới lá nhất là ở gân giữa, cành non, cuống trái.
Khác với một số loại sâu hại trên cây bưởi khác, rầy bướm đẻ trứng màu trắng khi sắp nở chuyển nâu. Giai đoạn ủ trứng ngắn, khoảng 10 ngày.
Ấu trùng mới nở thường sống ở mặt dưới lá, sau di chuyển dần và gây hại ở lá, cành non, cuống trái, hoa, nhất là ở nơi rậm rạp. Vào giai đoạn này cơ thể rầy non được bao phủ một lớp tơ, sáp mịn màu trắng. Giai đoạn ấu trùng khoảng 40 ngày.
Đặc điểm sinh trưởng
Rầy trưởng thành dài khoảng 20mm, cánh màu xanh lá nhạt, khi đậu cánh xếp lại dạng tam giác.
Sau khi vũ hoá 10 – 15 ngày, rầy đẻ trứng thành hàng hay từng cụm ở mặt dưới lá nhất là ở gân giữa, cành non, cuống trái.
Khác với một số loại sâu hại trên cây bưởi khác, rầy bướm đẻ trứng màu trắng khi sắp nở chuyển nâu. Giai đoạn ủ trứng ngắn, khoảng 10 ngày.
Ấu trùng mới nở thường sống ở mặt dưới lá, sau di chuyển dần và gây hại ở lá, cành non, cuống trái, hoa, nhất là ở nơi rậm rạp. Vào giai đoạn này cơ thể rầy non được bao phủ một lớp tơ, sáp mịn màu trắng. Giai đoạn ấu trùng khoảng 40 ngày.
Dấu hiệu gây hại
Rầy bướm chích hút nhựa cây và gây nên hiện tượng nấm bồ hóng làm ảnh hưởng đến quang
hợp của cây.
Bọ non và trưởng thành hoạt động vào sáng sớm và chiều mát, chích hút nhựa ở đọt và lá non, lá bị hại có đốm hoặc biến màu vàng.
Bọ tiết dịch bài tiết tạo môi trường cho nấm muội đen phát triển làm giảm quang hợp. Mật số bọ cao làm lá khô héo, chết cây.
Bọ phấn còn là môi giới truyền Virus gây bệnh xoăn lá.
Phòng và điều trị
- Cắt tỉa tiêu hủy cành bị hại, vệ sinh vườn cây.
- Tưới bằng tia nước mạnh cho vườn cây.
- Trong trường hợp mật số rầy cao cần phun các sản phẩm có hoạt chất Pymetrozin…
VI. Bọ xít xanh (tên quốc tế Rhynchocoris humeralis)
Đặc điểm hình thái và sinh trưởng
Thành trùng có mầu xanh lá cây, bóng với chiều dài cơ thể 20 – 22 mm, chiều rộng 15 – 16 mm. Kim chích hút dài đến cuối bụng. Rìa ngực trước có 2 gai nhọn, hai bên mép bụng có rìa răng cưa. Chính giữa mặt bụng có một đường nổi rõ rệt.
Trong điều kiện tự nhiên ấu trùng có 5 tuổi, ấu trùng mới nở dài khoảng 2,5-3mm. Ở các tuổi khác nhau, ấu trùng đều có mầu vàng tươi, trên ngực , cánh và bụng có nhiều đốm đen, các đốm rất to và đen sậm ở tuổi nhỏ, khi ấu trùng lột xác lớn lên, các đốm nhỏ dần. Mầm cánh của ấu trùng tuổi cuối đã lộ rất rõ bên ngoài cơ thể, dài khoảng 16 mm.
Trứng rất tròn, mới đẻ có mầu trắng trong, sau đó chuyển sang mầu vàng nhạt, khi sắp nở, trứng có mầu đen trên phần đầu.
Đặc điểm hình thái và sinh trưởng
Thành trùng có mầu xanh lá cây, bóng với chiều dài cơ thể 20 – 22 mm, chiều rộng 15 – 16 mm. Kim chích hút dài đến cuối bụng. Rìa ngực trước có 2 gai nhọn, hai bên mép bụng có rìa răng cưa. Chính giữa mặt bụng có một đường nổi rõ rệt.
Trong điều kiện tự nhiên ấu trùng có 5 tuổi, ấu trùng mới nở dài khoảng 2,5-3mm. Ở các tuổi khác nhau, ấu trùng đều có mầu vàng tươi, trên ngực , cánh và bụng có nhiều đốm đen, các đốm rất to và đen sậm ở tuổi nhỏ, khi ấu trùng lột xác lớn lên, các đốm nhỏ dần. Mầm cánh của ấu trùng tuổi cuối đã lộ rất rõ bên ngoài cơ thể, dài khoảng 16 mm.
Trứng rất tròn, mới đẻ có mầu trắng trong, sau đó chuyển sang mầu vàng nhạt, khi sắp nở, trứng có mầu đen trên phần đầu.
Dấu hiệu gây hại
Cả con trưởng thành và ấu trùng đều chích hút từ khi trái non.
Chỗ vết chích có 1 chấm nhỏ và 1 quầng màu nâu. Trái bị chích hút sẽ vàng, chai, thối và rụng sớm. Một con có thể chích hút gây hại nhiều trái.
Bọ xít gây hại nặng hơn ở những vườn rậm rạp, vườn cây lớn tuổi có nhiều bóng mát (nhất là ở giai đoạn trái còn non)… Nếu mật số bọ xít cao, thì khi vào vườn có thể ngửi thấy cả mùi hôi đặc trưng do chúng tiết ra.
Phòng và điều trị
- Không nên trồng quá dầy, tỉa các cành già, bị sâu bệnh, cành vượt… để vườn cây luôn thông thoáng.
- Để đảm bảo môi trường và ngăn ngừa nguy cơ sâu hại cây bưởi nên nuôi kiến vàng – vốn là loài khắc chế bọ xít rất tốt.
- Có thể dùng phương pháp cơ học là dùng vợt để bắt bọ xít vào lúc sáng sớm hoặc chiều mát.
- Thường xuyên kiểm tra trái và những lá gần trái để phát hiện và thu gom ổ trứng của
chúng đem tiêu hủy. - Phun các hoạt chất trừ rầy như Pymetrozin khi thấy mật số bọ xít cao.
VII. Bướm phượng (tên quốc tế Papilio demoleus)
Đặc điểm hình thái
Bướm phượng trưởng thành dài 30-32mm thân có màu xám đen, điểm vàng, cánh sau màu đen mép cánh gợn sóng, trên cánh có những đốm vàng, xanh, đỏ. Trứng có kích thước 1mm, màu trắng sữa đến xám nâu.
Sâu non tuổi nhỏ có màu đen, thân nhiều lông, sâu đủ sức dài 50mm, nhộng dài 25-30mm, có màu từ xám đến xanh xám và được treo vào cành bằng 2 sợi tơ ở bụng.
Đặc điểm hình thái
Bướm phượng trưởng thành dài 30-32mm thân có màu xám đen, điểm vàng, cánh sau màu đen mép cánh gợn sóng, trên cánh có những đốm vàng, xanh, đỏ. Trứng có kích thước 1mm, màu trắng sữa đến xám nâu.
Sâu non tuổi nhỏ có màu đen, thân nhiều lông, sâu đủ sức dài 50mm, nhộng dài 25-30mm, có màu từ xám đến xanh xám và được treo vào cành bằng 2 sợi tơ ở bụng.
Dấu hiệu gây hại
Bướm phượng vàng là loài gây hại phổ biến với cây bưởi và nhóm cây có múi.
Bướm hoạt động vào ban đêm. Sâu ăn lá non, lá bánh tẻ và có thể ăn trụi cả lá, ảnh hưởng rất lớn đến sinh trưởng của cành và cây con.
Sâu thường gây nặng trong mùa khô.
Phòng và điều trị
Bướm phượng vàng là loài gây hại phổ biến với cây bưởi và nhóm cây có múi.
Bướm hoạt động vào ban đêm. Sâu ăn lá non, lá bánh tẻ và có thể ăn trụi cả lá, ảnh hưởng rất lớn đến sinh trưởng của cành và cây con.
Sâu thường gây nặng trong mùa khô.
Phòng và điều trị
- Tỉa cành để các đợt chồi non ra tập trung và xử lý thuốc khi thấy thành trùng xuất
hiện và đẻ trứng trên các chồi non. - Có thể xử lý các hoạt chất Emamectin, Lufenuron… hay hỗn hợp (Chlorantraniliprole
+ Abamectin)…
VIII. Ruồi vàng đục trái ( tên quốc tế Bactrocera dorsalis)
Đặc điểm phát triển và gây hại
Ruồi trưởng thành hình dạng giống nhưng nhỏ hơn ruồi nhà. Thân dài 5-6mm, màu nâu đỏ.
Ruồi cái dùng ống đẻ trứng vào sâu bên trong quả rồi đẻ một chùm 5-10 trứng. Vết chích trên mặt vỏ có vết mủ khô màu nâu.
Dòi nở ra đục ăn trong quả. Một quả có thể bị nhiều đòi phá hại. Quả bị dòi đục thường bị bội nhiễm các loại vi sinh vật nên thối rất nhanh.
Ruồi đục quả phá hại từ khi quả già đến chín. Vòng đời 20 – 30 ngày, trong đó thời gian sâu non 10 – 15 ngày.
Đặc điểm phát triển và gây hại
Ruồi trưởng thành hình dạng giống nhưng nhỏ hơn ruồi nhà. Thân dài 5-6mm, màu nâu đỏ.
Ruồi cái dùng ống đẻ trứng vào sâu bên trong quả rồi đẻ một chùm 5-10 trứng. Vết chích trên mặt vỏ có vết mủ khô màu nâu.
Dòi nở ra đục ăn trong quả. Một quả có thể bị nhiều đòi phá hại. Quả bị dòi đục thường bị bội nhiễm các loại vi sinh vật nên thối rất nhanh.
Ruồi đục quả phá hại từ khi quả già đến chín. Vòng đời 20 – 30 ngày, trong đó thời gian sâu non 10 – 15 ngày.
Phòng và điều trị
- Thu hoạch kịp thời, không để quả chín lâu trên cây. Thu gom tiêu hủy các quả bị rụng
để diệt dòi. - Sử dụng bao bọc bưởi, giúp hạn chế ruồi rất tốt.
- Khi quả già chưa chín, phun trừ ruồi và dòi bằng các thuốc có hoạt chất Cyromazine…
Tham khảo chi tiết các biện pháp diệt ruồi vàng tốt nhất hiện nay
IX. Rệp sáp (tên quốc tế Pseudococcus )
Đặc điểm sinh trưởng
Trứng được đẻ thành lớp bao phủ bởi túi trứng bằng sợi sáp. Trứng nở trong 2-10 ngày.
Ấu trùng Con rệp sáp đực có 4 giai đoạn ấu trùng gọi là sâu non (instar). Mỗi giai đoạn sâu non được phân biệt bởi sự thay lông, sau 2 lần thay lông sẽ thành rệp trưởng thành.
Rệp sáp đực sống trong 2-4 ngày sau khi thay lông giai đoạn ấu trùng sau cùng. Con cái sống trung bình 87,6 ngày khi trưởng thành và có thể bắt đầu đẻ trứng 15-26 ngày trong thời gian trưởng thành của nó.
Rệp sáp cái chỉ có 3 giai đoạn ấu trùng, ấu trùng tuổi 1 trải qua từ 7-17 ngày, trung bình 11,5 ngày; tuổi 2, 5-13 ngày, trung bình 8,2 ngày; và tuổi 3, 5-14 ngày, trung bình 8,4 ngày. Con cái đẻ từ 200-400 trứng, trung bình 300 trứng trong một vòng đời.
Đặc điểm sinh trưởng
Trứng được đẻ thành lớp bao phủ bởi túi trứng bằng sợi sáp. Trứng nở trong 2-10 ngày.
Ấu trùng Con rệp sáp đực có 4 giai đoạn ấu trùng gọi là sâu non (instar). Mỗi giai đoạn sâu non được phân biệt bởi sự thay lông, sau 2 lần thay lông sẽ thành rệp trưởng thành.
Rệp sáp đực sống trong 2-4 ngày sau khi thay lông giai đoạn ấu trùng sau cùng. Con cái sống trung bình 87,6 ngày khi trưởng thành và có thể bắt đầu đẻ trứng 15-26 ngày trong thời gian trưởng thành của nó.
Rệp sáp cái chỉ có 3 giai đoạn ấu trùng, ấu trùng tuổi 1 trải qua từ 7-17 ngày, trung bình 11,5 ngày; tuổi 2, 5-13 ngày, trung bình 8,2 ngày; và tuổi 3, 5-14 ngày, trung bình 8,4 ngày. Con cái đẻ từ 200-400 trứng, trung bình 300 trứng trong một vòng đời.
Dấu hiệu gây hại
Rệp sáp gây hại ở đọt non, lá non, hoa, trái…và cả rễ cây có múi. Chúng ít di chuyển, phần lớn nhờ vào một số loài kiến tha đi (kiến hôi, kiến cao cẳng…).
Trong quá trình sống rệp bài tiết nhiều đường mật, làm môi trường cho nấm bồ hóng phát triển.
Nếu mật độ cao, gây hại nặng, rệp có thể làm cho rễ cây bị hư thối, cây bị suy kiệt, bộ lá vàng úa và chết.
Phòng và điều trị
- Xử lý hố trước khi trồng với Diazinon hay Carbofuran. Những cây bị chết do rệp sáp hại, trước khi trồng lại cần xử lý hố.
- Trong mùa khô cần tưới đủ ẩm cho cây, diệt kiến xung quanh gốc và kiểm soát rệp sáp ở những bộ phận phía trên mặt đất.
- Do cơ thể của rệp được phủ một lớp sáp nên phải sử dụng những loại thuốc có tính xông hơi hay nhũ dầu như Dầu khoáng hay hỗn hợp Dầu khoáng với Pymetrozin… để phun hay tưới vào đất xung quanh bộ rễ:
- Nếu đất trong vườn khô có thể dùng xà beng chọc một số lỗ trong diện tích hình chiếu của tán cây, với độ sâu khoảng 20-40cm. Sau đó pha thuốc tưới đầy các lỗ vừa chọc và lấp kín đất lại.
- Nếu đất vườn ẩm ướt có thể dùng cào sắt xới lớp đất mặt dưới tán cây, sâu khoảng 5-7cm rồi rải thuốc. Cào nhẹ trộn thuốc xuống dưới để thuốc bốc hơi diệt rệp.
– Sau khi diệt rệp nên tăng cường bón phân cho cây.
X. Một số loài rệp vảy
Đặc điểm sinh trưởng và dấu hiệu gây hại
Rất nhiều loài rệp vảy và có màu sắc khác nhau. Trong vườn chúng thường bám đầy vào cành lá và có vảy màu đen, nâu hoặc xanh.
Trong vài trường hợp, có thể bất ngờ khi nhận thấy trong thời gian ngắn cây trồng bị nhiễm còi cọc và chết. Vì vậy, cần khống chế rệp vảy càng sớm càng tốt khi phát hiện.
Rệp vảy tụ tập trên lá, cuống, thân, chích hút nhựa cây làm cây lùn và còi cọc rồi chết.
Chúng tiết ra chất dịch hình thành bồ hóng, cũng như là môi trường để nấm bệnh xâm nhập. Chưa kể chất dịch của rệp còn có vị ngọt làm thu hút các loại kiến, khiến tình trạng nấm lây lan nhanh hơn.
Đặc điểm sinh trưởng và dấu hiệu gây hại
Rất nhiều loài rệp vảy và có màu sắc khác nhau. Trong vườn chúng thường bám đầy vào cành lá và có vảy màu đen, nâu hoặc xanh.
Trong vài trường hợp, có thể bất ngờ khi nhận thấy trong thời gian ngắn cây trồng bị nhiễm còi cọc và chết. Vì vậy, cần khống chế rệp vảy càng sớm càng tốt khi phát hiện.
Rệp vảy tụ tập trên lá, cuống, thân, chích hút nhựa cây làm cây lùn và còi cọc rồi chết.
Chúng tiết ra chất dịch hình thành bồ hóng, cũng như là môi trường để nấm bệnh xâm nhập. Chưa kể chất dịch của rệp còn có vị ngọt làm thu hút các loại kiến, khiến tình trạng nấm lây lan nhanh hơn.
Phòng và điều trị
- Thường xuyên theo dõi tình trạng phát triển của vườn bưởi.
- Rệp xuất hiện ít, bà con có thể dùng phương pháp thủ công để diệt.
- Nếu nhiều có thể dùng dầu khoáng kết hợp Pymetrozin…
XI. Nhện đỏ (tên khoa học Panonychus citri)
Khả năng gây hại
Nhện đỏ là loài đa ký chủ có vòng đời ngắn (10-15 ngày) nên mật số tăng rất nhanh nhất là trong điều kiện khô hạn.
Chúng có thể gây hại trên nhiều bộ phận của cây:
Khả năng gây hại
Nhện đỏ là loài đa ký chủ có vòng đời ngắn (10-15 ngày) nên mật số tăng rất nhanh nhất là trong điều kiện khô hạn.
Chúng có thể gây hại trên nhiều bộ phận của cây:
- Trên lá: khi bị gây hại sẽ có những chấm nhỏ li ti, khi bị nặng, vết chấm lan rộng, lá
có màu ánh bạc, biến dạng… sau đó có thể bị khô và rụng. Khi mật số nhện cao, cành
non cũng bị làm cho khô và chết. - Trên quả: nhện thường sống tập trung ở phần lõm (cuống trái, đáy trái). Nhện chích
hút dịch ở lớp biểu bì trái non làm vỏ trái bị biến màu và các vết thương khô lại tạo nên
những vết sần sùi gọi là da lu, da cám…ảnh hưởng đến mẫu mã của trái.
Phòng và điều trị
- Cắt tỉa tạo thông thoáng cho vườn cây.
- Mùa nắng, tưới nước đầy đủ để làm tăng ẩm độ vườn cây.
- Chú ý dùng khi dùng thuốc cần luân phiên các gốc hóa học với nhau để tránh nhện kháng thuốc. Có thể dùng hỗn hợp (Chlorantraniliprole + Abamectin), dầu khoáng…
XII. Bọ trĩ (tên khoa học Scirtothrips dorsalis)
Dấu hiệu gây hại
Loại sâu hại bưởi này, thường tấn công trái tạo ra đường vòng màu trắng như da cám ở quanh cuống.
Chiều dài bọ trĩ <1mm, thường tập trung chích hút ở mặt dưới làm lá cam biến màu
nâu vàng và cong lại.
Trên vỏ trái non, bọ trĩ chích vào tế bào biểu bì tạo thành những mảng sẹo màu trắng xám.
Do bọ tập trung gây hại ở phía dưới lá đài hoa nên khi trái lớn những mảng sẹo này lộ ra ngoài thành những đường sẹo vòng quanh cuống rất dễ phân biệt.
Dấu hiệu gây hại
Loại sâu hại bưởi này, thường tấn công trái tạo ra đường vòng màu trắng như da cám ở quanh cuống.
Chiều dài bọ trĩ <1mm, thường tập trung chích hút ở mặt dưới làm lá cam biến màu
nâu vàng và cong lại.
Trên vỏ trái non, bọ trĩ chích vào tế bào biểu bì tạo thành những mảng sẹo màu trắng xám.
Do bọ tập trung gây hại ở phía dưới lá đài hoa nên khi trái lớn những mảng sẹo này lộ ra ngoài thành những đường sẹo vòng quanh cuống rất dễ phân biệt.
Biện pháp quản lý
- Bọ trĩ thường phát triển gây hại nhiều trong điều kiện khô nóng nên dùng vòi tưới phun mưa, tạo ẩm độ và mát mẻ cho vườn cây.
- Dùng các thuốc có hiệu quả cao với bọ trĩ như Pymetrozin, (Chlorantraniliprole + Abamectin)… nên phun lúc trái cam lớn bằng đầu ngón tay.
XIII. Ngài chích hút trái (tên khoa học Othreis fullonia)
Dấu hiệu gây hại
Thành trùng hoạt động và để trứng vào ban đêm. Chúng gây hại bằng cách châm vòi hút trực tiếp vào trái để hút dịch.
Trái bị hại lúc mới rất khó phát hiện, vài ngày sau vết chích thâm lại, tạo vầng thâm đen xung quanh. Ngài rất thích những trái lớn, mỏng vỏ, nhiều nước.
Khi hiếm thức ăn, ngài có thể chích cả trái non.
Tác hại của ngài chích hút trái là còn làm cho các vi sinh vật, nấm gây bệnh tấn công.
Dấu hiệu gây hại
Thành trùng hoạt động và để trứng vào ban đêm. Chúng gây hại bằng cách châm vòi hút trực tiếp vào trái để hút dịch.
Trái bị hại lúc mới rất khó phát hiện, vài ngày sau vết chích thâm lại, tạo vầng thâm đen xung quanh. Ngài rất thích những trái lớn, mỏng vỏ, nhiều nước.
Khi hiếm thức ăn, ngài có thể chích cả trái non.
Tác hại của ngài chích hút trái là còn làm cho các vi sinh vật, nấm gây bệnh tấn công.
Phòng và diệt
- Vệ sinh vườn, diệt dây leo (ký chủ phụ).
- Mùa trái chín có thể dùng vợt hay đèn bắt ngài.
- Dùng trái chín và có mùi thơm như chuối, khóm có tẩm thêm nước mật và thuốc trừ sâu để làm bẫy mồi bắt ngài.
- Dùng biện pháp baobọc quả, giúp ngăn ngừa sâu bệnh hại cũng như giảm thiểu các tác động của thời tiết đến chất lượng trái.
- Phun sản phẩm có hoạt chất Emamectin hay Lufenuron để diệt ấu trùng (sâu non).
XIV. Sâu đục vỏ trái (tên khoa học Prays citri)
Dấu hiệu gây hại
Sâu xâm nhiễm gây hại từ khi quả còn rất nhỏ, vết đục tạo nên những u sần trên quả,
nếu bị nặng quả sẽ rụng.
Nếu sâu đục quả gây hại muộn, quả không rụng nhưng bị biến dạng bởi những u sần làm giảm giá trị thương phẩm.
Sâu gây hại nhiều giai đoạn quả non, quả có vỏ dày như bưởi, cam sành, cam mật nhưng gây hại phổ biến nhất là trên cây bưởi.
Chúng chỉ gây hại ở lớp vỏ quả, không hại phần thịt quả (múi, tép bưởi).
Dấu hiệu gây hại
Sâu xâm nhiễm gây hại từ khi quả còn rất nhỏ, vết đục tạo nên những u sần trên quả,
nếu bị nặng quả sẽ rụng.
Nếu sâu đục quả gây hại muộn, quả không rụng nhưng bị biến dạng bởi những u sần làm giảm giá trị thương phẩm.
Sâu gây hại nhiều giai đoạn quả non, quả có vỏ dày như bưởi, cam sành, cam mật nhưng gây hại phổ biến nhất là trên cây bưởi.
Chúng chỉ gây hại ở lớp vỏ quả, không hại phần thịt quả (múi, tép bưởi).
Phòng ngừa và điều trị
- Tỉa cành tạo tán sau khi thu hoạch để vườn thông thoáng, kết hợp bón phân vun đất
để diệt nhộng. - Phát hiện sớm thời gian bướm bắt đầu đẻ trứng hoặc khi sâu mới gây hại trên quả
vừa hình thành. - Thu gom quả bị nhiễm còn trên cây và quả đã rụng, ngâm trong nước vôi nồng độ
1% ít nhất 24 giờ để diệt sâu non. - Bao trái khi trái to bằng trái chanh.
- Nuôi thả kiến vàng để diệt trứng sâu đục quả và sâu non.
- Phun các hoạt chất Emamectin, Lufenuron hay hỗn hợp (Chlorantraniliprole + Abamectin)… trừ sâu non ở giai đoạn trước nở hoa và giai đoạn quả non.
XV. Bọ cánh cứng đục cành (Nadezhdiella cantori)
Dấu hiệu gây hại
Sâu non của xén tóc màu nâu nên gọi là xén tóc nâu. Xén tóc nâu thích nơi râm mát,
ban ngày ẩn nấp, ban đêm thường tìm đến đẻ trứng vào những kẽ nứt, những chỗ gồ
ghề ở thân cây cách mặt đất từ 0,3 đến 1 m.
Sâu hại bưởi chủ yếu vào giai đoạn mùa hè tháng 5 6 và 7.
Sâu non nở ra chui vào vỏ và phá hoại phần gỗ tạo thành những đường đục ngoằn ngoèo không theo quy luật dọc theo thân cây.
Dấu hiệu gây hại
Sâu non của xén tóc màu nâu nên gọi là xén tóc nâu. Xén tóc nâu thích nơi râm mát,
ban ngày ẩn nấp, ban đêm thường tìm đến đẻ trứng vào những kẽ nứt, những chỗ gồ
ghề ở thân cây cách mặt đất từ 0,3 đến 1 m.
Sâu hại bưởi chủ yếu vào giai đoạn mùa hè tháng 5 6 và 7.
Sâu non nở ra chui vào vỏ và phá hoại phần gỗ tạo thành những đường đục ngoằn ngoèo không theo quy luật dọc theo thân cây.
Phòng và điều trị
- Dùng vợt hoặc bắt bằng tay trong thời gian con trưởng thành vũ hoá và đẻ trứng từ
tháng 4-6 dương lịch. - Bẻ cành non bị héo diệt sâu non vào các tháng 5, 6, 7 dương lịch. Biện pháp bẻ cành héo triệt
để có thể hạn chế được sự gây hại của sâu trên 90%. - Dùng móc thép bắt sâu non đã đục vào trong cành lớn, thân hoặc gốc cây qua lổ đùn phân.
- Sau khi thu hoạch, quét vôi hoặc Boóc-đô (pha tỉ lệ: 1 phần CuSO4 + 1 phần vôi tôi +
20 phần nước) vào gốc cây, thân cây từ 1m trở xuống để phòng các loại nấm bệnh và hạn chế việc đẻ trứng của các loại xén tóc.
XVI. Sâu đục trái bưởi (Citripestis sagittiferella)
Dấu hiệu gây hại
Sau khi nở 1-2 giờ, sâu non nhanh chóng đục thẳng rồi chui vào bên trong vỏ trái, ăn vỏ, phần xốp và hột của trái, khi sâu đủ lớn sẽ đục vào bên trong ăn phần thịt trái. Vì vậy, cần xác định thời gian nở trước đó để xử lý kịp thời và hiệu quả.
Sâu đục và ăn rất nhanh, thải phân tạo thành lớp mùn cưa bên ngoài vỏ trái, gây xì mủ..
Sâu đục tạo vết thương có thể làm bội nhiễm các loại nấm bệnh, giòi… trái bị hư và rụng, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất và chất lượng của trái.
Sâu thường đục từ vị trí giữa trái xuống đáy trái. sâu có thể gây hại ở tất các giai đoạn phát triển của trái từ rất sớm sau đậu trái đến trái gần thu hoạch.
Dấu hiệu gây hại
Sau khi nở 1-2 giờ, sâu non nhanh chóng đục thẳng rồi chui vào bên trong vỏ trái, ăn vỏ, phần xốp và hột của trái, khi sâu đủ lớn sẽ đục vào bên trong ăn phần thịt trái. Vì vậy, cần xác định thời gian nở trước đó để xử lý kịp thời và hiệu quả.
Sâu đục và ăn rất nhanh, thải phân tạo thành lớp mùn cưa bên ngoài vỏ trái, gây xì mủ..
Sâu đục tạo vết thương có thể làm bội nhiễm các loại nấm bệnh, giòi… trái bị hư và rụng, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất và chất lượng của trái.
Sâu thường đục từ vị trí giữa trái xuống đáy trái. sâu có thể gây hại ở tất các giai đoạn phát triển của trái từ rất sớm sau đậu trái đến trái gần thu hoạch.
Biện pháp phòng ngừa và điều trị
- Vệ sinh vườn cây (tỉa và tiêu hủy bằng cách ngâm nước vôi 1-2% cho trái bị nhiễm
sâu kể cả những trái rụng trên mặt đất), bồi bùn để hạn chế nơi sâu làm nhộng, phun
nước lên tán cây để hạn chế sâu đẻ trứng, sử dụng ánh sáng đèn xua đuổi thành
trùng. - Tỉa cành, bón phân hợp lý giúp cho cây ra chồi và hoa đồng loạt.
- Nuôi dưỡng và bảo vệ kiến vàng trong vườn.
- Tuyển chọn và bao trái sau khi trái đậu khoảng 1 tháng. Trước khi bao trái nên phun
hỗn hợp các hoạt chất (Chlorantraniliprole + Abamectin)… cho toàn bộ vườn. - Thăm và phát hiện sớm sự xuất hiện của sâu đục trái và sử dụng thuốc hóa học hợp
lý khi sâu mới nở chưa chui vào trái: sử dụng các chế phẩm như hướng dẫn.
Tổng kết:
Trên thực tế khi bưởi bị sâu bệnh hại xâm nhập nó thường tổng hợp rất nhiều triệu chứng gây hại, chứ không chỉ biểu hiện riêng lẻ khiến bà con rất khó phân biệt và chuẩn đoán sai. Do đó bài viết bệnh hại trên cây bưởi – sẽ trang bị thêm kiến thức cần thiết cho quý bà con, để việc chăm sóc vườn cây của mình tốt nhất.
Trên thực tế khi bưởi bị sâu bệnh hại xâm nhập nó thường tổng hợp rất nhiều triệu chứng gây hại, chứ không chỉ biểu hiện riêng lẻ khiến bà con rất khó phân biệt và chuẩn đoán sai. Do đó bài viết bệnh hại trên cây bưởi – sẽ trang bị thêm kiến thức cần thiết cho quý bà con, để việc chăm sóc vườn cây của mình tốt nhất.
